به گزارش برترین خبر ، مصرف فضای مجازی توسط کودکان، تامین امنیت کودکان و دور نگه داشتن آنها از آسیب‌های فضای مجازی به عنوان دغدغه‌ پیش از کرونا وجود داشت که پس از کرونا برجسته شد.

کووید ۱۹ نشان داد که آشنایی با اینترنت ، نیاز کودکان برای«زندگی دیجیتال»(Digital Life) و حیات کنونی آنهاست و در این مسیر باید نگرش‌های متمایل به حذف فضای مجازی را کنار گذاشت چرا که دنیا بدون خطر نبوده و کودکان بایستی یاد بگیرند که گنجایش خطرات محاسبه شده را داشته باشند و تا آنجا که ممکن است عواقب آن را برطرف سازند، همچنین بایستی میان ارزیابی خطر و ارزیابی مزایای اینترنت تجزیه و تحلیل درستی داشت.

کودکان زیادی در سراسر دنیا در این روزها از پنجره گشوده اینترنت به زیست خود ادامه می‌دهند، مصرف رسانه‌ای کودکان همیشه جزء دغدغه‌ها بوده و ظهور فضای مجازی با ویژگی‌های خاص خود این دغدغه و نگرانی را بیش از پیش برجسته ساخته است چرا که پیش از این خطرها و آسیب‌ها مکان‌مند بودند اما درحال حاضر فضای بی‌زمان و بی‌مکان مجازی دامنه و شدت خطرات را بسیار گسترده‌تر ساخته وخصوصا در مورد کودکان سبب ایجاداضطراب در والدین شده است.

از یک سو آموزه‌های تحقیقاتی دهه های اخیر از والدین می‌خواهد که میزان استفاده کودکانشان را کنترل کنند و ازسویی دیگر در پی تعطیلی مدارس و آموزشگاه‌ها در دوران قرنطینه والدین برای آموزش، سرگرمی و حفظ ارتباطات اجتماعی فرزندانشان به فضای مجازی پناه برده‌اند.

این وضعیت در شرایطی رخ داده است که همه کودکان دانش و مهارت لازم برای حفظ امنیت خود در اینترنت را ندارند و به گفته یونیسف میلیون‌ها کودک در معرض خطر آنلاین (online risk) قرار گرفته‌اند.

غلبه دنیای مجازی بر همه گروه های سنی، معضل اجتناب ناپذیر این روزهای زندگی پیشرفته است؛ کاربران کودک و نوجوان، در این فضا به دلیل حساسیت های سنی و ناپختگی های ویژه این دوره ها، بیشتر از بزرگسالان در معرض آسیب های فضای مجازی قرار دارند.

با بررسی و نگاهی دقیق به موضوعات مختلف در فضای مجازی می‌توان پی برد که اینترنت ابزاری قدرتمندی است که هم می‌تواند باعث رشد علمی، فرهنگی و تعلیم و آموزش در بین نوجوانان شود و هم اینکه باعث بروز فسادهای فکری و رفتاری شود.

مرکز ملی فضای مجازی در حال حاضر ۶ چالش عمده فضای مجازی را برای استفاده کودکان و نوجوانان در نـظر گرفته است که نخستین چالش، مساله حریم خصوصی است که به دلیل عدم مهارت کودکان و نوجوانان بسیار آسـان مورد دستبرد دیگران واقع می شود. این گروه سنی ملاحظات افراد بزرگسال را در رعایت حریم خصوصی ندارند و ممکن است دچار آسیب های جدی شوند.

دومین مخاطره، رویارویی با محتواهای نامناسبی است که ناخواسته ممکن است کودک با آن روبه رو شود.

به گفته برخی روانشناسان، اثر مشاهده برخی تصاویر در سنین پایین آنقدر عمیق است که نیاز به درمان دارد.

چالش بعدی ارتباطات خطرناک و نادرست احتمالی کودکان در فضای مجازی است که ممکن است حتی امنیت فیزیکی آنان را به مخاطره بیاندازد.

چهارمین آسیب نیز وجود بدافزارهایی است که به دلیل مهارت فنی پایین کودکان و نوجوانان، آنان را به دام می اندازد، افرادی وجود دارند که از طریق بدافزارها کودکان و نوجوانان را دچار آسیب می کنند.

مشکل بعدی نیز به سواستفاده عده ای شیاد از کودکان و نوجوانان اختصاص دارد، ممکن است عده ای از سودجویان به بهانه ارائه سرویس هایی به این گروه سنی، هزینه های زیادی از آنان دریافت کنند.

در نهایت نیز پیوند بیش از اندازه کودک با فضای مجازی ممکن است بر رشد طبیعی، فیزیکی و اجتماعی وی اثر بگذارد. به عبارت دیگر کسب مهارت ها و شکوفایی استعدادهای وی به دلیل استفاده بیش از اندازه از فضای مجازی خدشه دار شود.

تحقیقات نشان داده میزان استفاده از اینترنت بر متغیرهای کاهش فعالیت روزانه، بی اعتمادی والدین نسبت به فرزندان، کاهش ارتباطات چهره به چهره، کناره گیری و کاهش فعالیت‌های اجتماعی آنان تاثیر داشته است و علاوه بر این مسئله، استفاده نادرست از اینترنت، موجب شکل گیری پدیده‌های ناخوشایندی در زندگی خانواده‌ها شده است.

هر چند آمار در کشورهای مختلف در استفاده کودکان از رسانه های اجتماعی و حضور در فضای مجازی، با توصیه ها فاصله دارند؛ چراکه ناشی از عوامل و متقضیات مختلف تکنولوژیکی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و غیره و نیز تحولات نسلی، بهره گیری از رسانه ها به خصوص درسنین پایین رو به رشد بوده وشرایط کرونایی نیز این روند را تشدید کرده است.

در فضای مجازی باید گفت، کودکان و نوجوانان به تدریج در تلاش برای کسب سهم و حضور بیشترند هرچند بسته به موقعیت جغرافیایی، دسترسی و عدم دسترسی به اینترنت و… این حضور ممکن است با تفاوت هایی روبه رو باشد.

کرونا و نقش خانواده در مدیریت فضای مجازی

با توجه به وضعت کرونایی و ضرورت توسعه فضای مجازی، نقش خانواده ها را در مدیریت فضای مجازی در چـــهار بخش ذیل در قالب چهار کرونا نوشت پی می‌‎گیریم:

الف) خانواده؛ وضعیت کرونایی و فضای مجازی

ب) خانواده و لزوم فراگیری سواد رسانه ای

ج) خانواده و لزوم سلامت ارتباطی

د) خانواده و مدیریت فضای مجازی.

الف)خانواده؛ وضعیت کرونایی و فضای مجازی

بی تردید کسی نمی توانست پیش بینی کند زمانی برسد که اینگونه همگان به خانواده با دیــدی این همه مهم و اسـاسی بنگرند و آن را مهم ترین سنگر برای پیشـگیری و مهار ویروس کرونا بشمارند و این مقدار بر مانــدن در خانه تاکید کنـند.

این بازگشت به خانه و خانواده گرایی اگر چه یکی از آثار مثبت و فرصت هایی است که ویروس کرونا برای ما به ارمغان آورده است اما طولانی شدن این وضعیت تا حدود زیادی همه ما را غافلـــگیر هم کرده است، چرا که اعضـــا خانواده به ویژه والدین برای تدبیر منزل در این وضعـیت چندان آمادگی نداشته اند.

خانواده پیکره ای است که اگر اعضا آن به ویژه والدین به خوبی عمل کنند می تواند در مقابل هر مشکل و محدودیتی تاب آوری کند و نقش اساسی خود را به عنــوان نهاد کوچک اجتماعی ایفا نماید.

اگر خانواده با هدف مشترک و تعاملات صحیح با اعضاء و امکانات پیرامون خود ارتباط صـحیح داشته باشد قطعا کارامدتر خواهد بود، اما حـــقیقت آن است که خانواده ها در وضــعیت کرونایی با محدودیتـــهای مختــلفی مواجــه شده اند که ضــرورتا باید نیازهای خود را در این وضعیت به مدد فن آوری ارتباطات برطرف کنند.

به عبارت دیگر شاید در وضعیت کرونایی هیچ بخشــی از تکنولوژی نمی تواند به اندازه فـن آوری ارتباطات و فــضای مجازی، محدودیت ها و خلا های پیش آمده در نظام ارتباطات اجتـماعی را پر کند. ایــن نیازها که در وضعیت کرونایی کاملا متفاوت شده و افزایش یافته، سـبب شده است خانواده ها از لحـــاظ کمی و کیفی ارتباط خود را با فضای مجازی ارتقاء دهند.

ب) خانواده و لزوم فراگیری سواد رسانه ای

لازمه داشتن یک فرزند با سواد رسانه ای، داشتن والدین هوشمند، هوشــیار و با سواد رسانه ای بالاست . موضوع سواد رسانه ای یکی از ضروریات زندگی در عصر ارتباطات است که باید مـــتناسب با توسعه فن آوری ارتـباطات و توسعه آن سواد رسانه ای نیز گســترش یابد .

باید توجه داشت که همچنان که توســعه فضای مجازی در این وضعیت فرایندی دارد که هر دو بخـش سخت افزاری و نرم افزاری مربوط به فضـای مجازی را شــامل می شود، بنابراین وقتی از سواد رسانه ای سخن به میان می آید باید از لزوم آن برای دولتمردان و مـــسئولان غافل نشــویـم چـرا که مدیریت تولید و توزیع بخش های زیر ساختی و قـسمت های عمده ای ازمدیریت فـضای مجــازی به عهده حکومــت است.

پس افزون بر این که مسئولان خود باید مجهز به سواد رسانه ای باشند و به تناسب آن را ارتقــا دهند در توسعه سواد رسانه ای همگام با توسعه فن آوری ارتباطات دربین خانواده ها باید جدی باشند.

روشن است که با توجه به ضرورت توسعه فضای مجازی در وضعیت کرونایی باید دو نهاد حکومت و خانواده به کمک همدیگر در مدیریت و سلامت فضای مجازی هماهنگی و هم افزایی کامل داشته باشند و سواد رسانه ای و مهارتهای اعضا خانواده به ویژه والدین را برای تدبیر هر چه بهتر در مقابل تهدیدات نهاد رسانه افزایش دهند./ .isna

مژگان محمدیان، کارشناس اداره برآورد اجتماعی فرماندهی انتظامی استان مازندران