به گزارش برترین خبر ، متن کامل این یادداشت را در زیر مشاهده می‌کنید:
جای خالی خط مشی ورزشی- سلامت و پیشگیری در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور برای از سرگیری فعالیت‌های ورزشی و تفریحی در شرایط پاندمی ویروس کرونا
تاثیر ویروس کرونا یا کووید-۱۹، شدید و دور از انتظار بود. واکنش به این پاندمی نیازمند کنش دقیق توسط همه گروه‌های جامعه از جمله مدیران ذی‌ربط و سیاست‌گذاران بخش ورزشی و به طور ویژه ستاد ملی مقابله با کرونای ورزش کشور است.
آسیب‌پذیری و یا غلبه بر این ویروس، به چگونگی واکنش بین ویروس و سیستم ایمنی میزبان بستگی دارد. سن، جنسیت، ژنتیک، وضعیت جسمانی، سیستم فیزیولوژیک، تنظیم ایمنی عصبی و تغذیه از ویژگی‌های ایمنی فرد میزبان است. هم‌چنین نوع ویروس، جهش، بار ویروسی و مدت زنده ماندن ویروس در بدن میزبان، از ویژگی‌های ویروس در شرایط بیولوژیک است که در نهایت، تعاملات این دو منجر به بهبودی یا مرگ فرد خواهد شد. از آنجا که کرونا ویروس به سرعت از یک فرد به فرد دیگر منتقل می‌شود، فاصله گرفتن و انزوای اجتماعی، لازمه رعایت پروتکل بهداشتی در مواجهه با گسترش ویروس است اما در مقابل، در وضعیت ویروسی محیط، بی‌تحرکی و صرفا در منزل ماندن بدون فعالیت بدنی با شدت مناسب، اضافه وزن را به همراه خواهد داشت که منجر به پاسخ بیان ژن معیوب سیستم ایمنی ذاتی خواهد شد. نقص سیستم ایمنی، بر شدت عفونت ویروسی و مدت ماندگاری آن در بدن اثر مستقیم دارد. به گزارش معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت کشور، افزایش آمار بی‌تحرکی و اضافه وزن با توجه به اینکه حدود بیست و پنج درصد( ۱۸ میلیون نفر) جمعیت کشور به چاقی و اضافه وزن مبتلا شده‌اند، بسیار نگران‌کننده است.
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، بیماری‌های غیر واگیر از جمله اولویت‌های بهداشتی برای مراقبت از بدن در برابر این ویروس هستند. در واقع هر عاملی که شانس زنده‌ماندن و پیشرفت ویروس را در بدن بالا ببرد، در رده عوامل خطرناک محسوب می‌شود. در این میان، چاقی و اضافه وزن، فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی-تنفسی که همگی ریشه در الگوی نامناسب زندگی دارند از مهم‌ترین اولویت‌های حمایتی است. اطلاعات بدست آمده نشان می‌دهد استان مازندران دارای بالاترین میزان توده بدنی و از فربه‌ترین استان‌های کشور است به نحوی که ۷۰ درصد جمعیت استان اضافه وزن دارند و بابل، سومین شهر چاق کشور است. گزارش‌ها حاکی است استان‌های مازندران با ۳۲.۶ درصد، اردبیل ۲۹.۸ درصد و سمنان با ۲۹.۴ درصد دارای بالاترین میزان شیوع چاقی است و افراد دارای اضافه وزن بنا به دلایل زیر، زمینه بیشتری برای درگیری با ویروس کرونا دارند.
- ویروس و عفونت در بدن افراد چاق، مدت طولانی‌تری دوام می‌آورد و شانس گسترش و انتشار ویروس را بالا می‌برد.
- تاخیر در پاسخ ایمنی، فرصت تکثیر RNA ویروس کرونا را در افراد چاق بیشتر می‌کند، لنفوسیت‌های کمتری در بدن افراد چاق دیده می‌شود و در نتیجه افراد با اضافه وزن، پاسخ آنتی بادی کمتری نسبت به سایر افراد با شاخص توده بدنی نرمال بروز می‌دهند.
تمرینات ورزشی منظم، مهم‌ترین عامل تقویت سیستم ایمنی و مهار بیماری‌های غیر واگیر
امروزه اتفاق‌نظر در مورد تاثیر عمیق ورزش بر سیستم ایمنی، امری کاملا بدیهی است. از این رو منع انجام تمرینات ورزشی با تعطیلی مراکز ورزشی، سوق دادن جامعه به سوی بیماری‌های غیرواگیر و تشدید پیامدهای آن با فراهم کردن محیطی مناسب برای ابتلا به کووید-۱۹ است. خطر ابتلا به نوع شدید این بیماری یا مرگ و میر بر اثر عارضه‌های بیماری‌های غیرواگیر به شدت افزایش می‌یابد. در حالی که ورزش همگانی و فعالیت بدنی روزانه با شدت متوسط، پاسخ واکسیناسیون بدن را بهبود می‌بخشد. مطالعات متعدد گزارش کردند فعالیت بدنی با شدت متوسط و روزمره می‌تواند فرآیندهای التهابی را که در اثر بیماری‌هایی چون قلبی عروقی، تنفسی، دیابت، اختلالات شناختی، ایدز، سرطان و از همه مهم‌تر چاقی تولید می‌شود، کاهش دهد.
بررسی رویکرد کشورهای مختلف برای از سرگیری فعالیت‌های ورزشی و تفریحی در شرایط ویروس کووید -۱۹
کشورهای مختلف با تشکیل کارگروه‌های علمی و تخصصی، راهکار مناسب را ارایه و پیشنهاد کردند. در ایران به نظر می‌رسد همه تصمیم‌ها به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی واگذار شد تا در مورد آن تصمیم بگیرد. تصمیمی که با اصول اعلام‌شده برای اتخاذ این تصمیم، پر از تناقض و استانداردهای دوگانه و ناکارآمد و آمیخته‌ای از آزمون و خطا است. بررسی‌ها در کشورهای مختلف، حاکی از تدوین راهبردهای متنوع و گسترده جهت حفظ سلامت و ادامه زندگی است. در نتیجه یک پلان ایمنی برای بازگشت به تمرینات و مسابقات ورزشی از طریق ستاد مقابله با کرونا در شرایط کووید -۱۹ تعریف شده است. آنچه که در این بخش مورد توجه قرار گرفته است، لزوم هماهنگی بین واحدهای ذی‌ربط جهت بازگشت به میادین ورزشی با رعایت مرحله بندی از سرگیری تمرینات ورزشی و مسابقات است.
در حالی که گزارش شده است بیماری‌های عفونی در مراسم‌‌های مذهبی مانند حج و یا فستیوال‌های موسیقی زیاد است اما شواهد قوی از افزایش بیماری‌های عفونی در خلال رقابت‌های ورزشی جهانی و المپیک گزارش نشده است. در بازهای المپیک ۲۰۱۶ ریودوژانیروی برزیل، با وجود ۱۱۲۷۴ ورزشکار از ۲۰۷ کشور، تنها ۶۱۳ نفر بیماری گزارش شد که ۵۶ درصد آن افراد، بیمار عفونی با علایم مجاری تنفسی(۴۷ درصد) و گوارشی(۲۱ درصد) بودند. هم‌چنین در المپیک زمستانی ۲۰۱۸ در پیونگ چانگ کره جنوبی که بیشترین تعداد ورزشکار با ۲۰۲۹ وزشکار از ۹۲ کشور حضور داشتند، بیشترین بیماری مجاری تنفسی فوقانی از ۱۴۰۲ نفر(۵/۸۵ درصد) مراجعه کننده، ۱۰۷ نفر بودند. ۴۲ نفر از تیم ۱۱۲ نفره فنلاند دارای علایم سرماخوردگی، ۳۰ نفر دارای علایم عفونت مجاری تنفسی فوقانی با ۹ ویروس تنفسی متفاوت بودند. کرونا ویروس انسانی، ۱۱ مورد مشاهده شد که با آنفولانزای نوع B همراه بود که به سرعت این عفونت ویروسی در اعضای تیم منتشر شد. اما آنچه که روشن است این است که ۴۶ درصد انتقال این بیماری از طریق مسافرت و جابه‌جایی در حین سفر انجام گرفت. از سوی دیگر با توجه به برگزاری المپیک تابستانی۲۰۲۱، لزوم آماده‌سازی ورزشکاران رشته‌های مختلف بسیار ضروری است. ۲۸ آوریل ۲۰۲۰ رییس کمیته ملی المپیک، بازی‌های المپیک ۲۰۲۰ را لغو کرد. پیش از این تنها جنگ جهانی از جمله جنگ جهانی دوم سبب لغو بازی‌های المپیک تابستانی ۱۹۴۰ توکیو شد. اما اکنون برای اولین بار در تاریخ ۱۲۴ساله بازی‌های المپیک، این بازی‌ها به دلیل ملاحظات پزشکی به تعویق افتاده است. کمیته بین‌المللی المپیک و پاراالمپیک مصمم به برگزاری آن در سال ۲۰۲۱ با تضمین سلامت ورزشکاران و نیز سایر افراد است.
در کشور ژاپن بر اساس اطلاعات جمع‌آوری‌شده، اجازه برگشت به ورزش با گام‌های تدریجی ارایه شد. در کشور کانادا، مرکز آمادگی جسمانی و تمرینات ورزشی پروتکل بازگشت به اماکن ورزشی و تفریحی را برای نحوه استقرار و چیدمان تجهیزات، کلاس‌های گروهی، تمرینات انفرادی، صخره نوردی، سونا و … طراحی و اجرا کرد. کشور فرانسه دستورالعملی تحت عنوان بازگشت مرحله‌ای دقیق به تمرین را برای ورزش‌های تیمی و تماسی ارایه کرد. بر این اساس، تمرینات انفرادی مجاز بوده و بازگشت به تمرینات ورزشی برای رشته‌های ورزشی مختلف مانند فوتبال، بسکتبال، راگبی و ورزش‌های برخوردی مجاز شناخته شده است. از این رو بازگشت به ورزش برای کلیه ورزشکاران آماتور و حرفه‌ای به تمرینات ورزشی توصیه شده است.
سازماندهی ورزش در کشور استرالیا در دوران کرونا با تدوین نقشه راه برای بازگشت ایمن به ورزش در کلیه سطوح انجام شده است. نکته بسیار مهم در این نقشه راه، اشاره به تعهد و مسوولیت دولت استرالیا در قبال سلامت شهروندان با بازگشایی فعالیت‌های ورزشی در هر منطقه و در هر دو سطح ورزش حرفه‌ای و عمومی است. بر این اساس، بازگشت به ورزش برای سازمان‌های ورزشی ملی، سازمان‌های ورزشی افراد معلول و کم‌توان جسمی، سازمان‌ها و مراکز ایالتی، تمرینات ورزشی و مسابقات ورزشی در سطوح انجمن‌ها و باشگاه‌های محلی و منطقه‌ای مورد تاکید و توصیه قرار گرفته است. برای این منظور، دولت استرالیا چارچوب مشخصی را برای بازگشایی اماکن ورزشی و تفریحی با استفاده آسان و گام به گام چک‌لیست برای ساماندهی به منظور پیگیری پلان بازگشایی فعالیت‌های ورزشی ارایه کرده است. در استرالیا برای بازگشت به ورزش، چهار عنصر مورد توجه قرار گرفته است:
- طرح و برنامه: استفاده از طرح و برنامه‌ها، فرآیند‌ها و سیستم‌ها برای اداره شایسته و نیازهای تندرستی و آماده کردن محیط ورزشی ایمن
- آماده‌سازی: تضمین ایمنی اماکن مانند ثبت وضعیت شرکت کنندگان، بهداشت ورزشی کارکنان سالن‌های تمرین و محدودکردن تجهیزات مشترک تا حد ممکن
- پاسخگویی: آمادگی برای مدیریت شیوع کووید- ۱۹
- ریکاوری: توجه به پروتکل‌ها برای اعتماد‌سازی عمومی خوب و تندرستی شهروندان
طرح زندگی با کرونا در جمهوری ایرلند با هدف مدیریت کووید-۱۹ با شعار “مصون بمانید”، برای بازگشایی اماکن ورزشی ارایه گردید. بر اساس این طرح، ورزش به دو بخش حمایت از بازگشت افراد و کنترل کامل محیط‌های کنترل‌نشده راهبردهای مدیریت ورزش کرونا مشخص شد. در حقیقت حفظ سطح فعالیت افراد، موجب حمایت از زندگی آنها در برابر بیماری و بازگشت به ورزش به عنوان بخشی از قطع زنجیره انتقال کرونا تعریف شده است. در واقع مشاغل و رشته‌های مختلف ورزشی در پنج سطح تعریف شده اند که در سطح چهار یا پنج، برخی محدودیت‌ها فقط با توجه به ویژگی و ماهیت آن برنامه تعریف شده است و نه اینکه مشاغل سیاه و سفید تعریف شوند. در آمریکا دستورالعمل پیشنهادی برای بازگشت به ورزش در سه مرحله و فاز اجرایی بر اساس سطح خطر ارایه شده است. مرحله یک: تمرینات انفرادی- کمترین خطر، مرحله دو تمرینات گروهی – خطر متوسط و مرحله سوم مسابقات ورزشی-بالاترین خطر. بدیهی است این مسیر بازگشایی از مرحله یک به سه به صورت تدریجی است اما در کشور ما این روند کاملا وارونه است.
در سوئد انجام تمرینات و مسابقات و بازگشایی کلیه اماکن ورزشی در کلیه رده‌های سنی آزاد اعلام شده است و در یک تصمیم بزرگ، رشته‌های فوتبال، هاکی روی یخ، بسکتبال، هندبال و دیگر ورزش‌های داخل سالن بازگشایی شده است. در سنگاپور فاز دوم بازگشت به ورزش و فعالیت بدنی، کلیه فعالیت‌ها تمرینات ورزشی انفرادی و گروهی و ورزش‌های تماسی تحت شرایط اعلام شده، مجاز اعلام گردید. در انگلستان با وجود محدودیت‌های اعمال شده در ماه نوامبر، خارج شدن از منرل برای انجام تمرینات ورزشی بلامانع و انجام بیشتر تمرینات ورزشی در گروه‌های مختلف مجاز اعلام شده است. در انگلیس، کاهش ساعت فعالیت مشاغل پرخطر و نیز رعایت فاصله اجتماعی به مورد اجرا گذاشته شده است، در صورتی که در ایران مشاغل پرخطر به فعالیت خود ادامه می‌دهند اما سایر مشاغل تعطیل شده‌اند. در ایرلند شمالی، بازگشایی کلیه رشته‌های ورزشی مجاز شمرده شده است. سازمان بهداشت جهانی از همین رو پیشنهاد‌های خود را برای ساماندهی فعالیت‌های ورزشی و بازگشایی اماکن ورزشی در شرایط پاندمی کووید-۱۹ در چند سر فصل شامل قبل و حین فعالیت ورزشی ارایه کرده است.
مجله پزشکی ورزشی بریتیش در شماره اخیر خود می‌نویسد: در فقدان واکسن اثربخش و درمان، ارتباط بین میزان ایمنی یا مهرو موم کردن نسبی محیط و بازگشایی اماکن ورزشی، لزوم داشتن یک طرح سلامت در کلیه مواقع با رعایت چهار نکته زیر ضروری است:
- رعایت گروه‌بندی و سطح‌بندی فعالیت‌های ورزشی افراد در معرض ویروس در سه سطح(بیشترین، در حد متوسط و کمترین سطح)
- حفظ پروتکل فاصله اجتماعی
- ضرورت استفاده از تجهیزات حفاظتی شخصی
- مانیتور و کنترل شرایط مکانی
جای خالی اصول علمی مبارزه با کرونا ویروس(کووید -۱۹) برای از سرگیری فعالیت‌های ورزشی و تفریحی
بررسی رویکرد کشورهای مختلف با توجه به بخشی از آنچه که گزارش شد حاکی است که توجه به سلامت ورزشی از اولویت و هزینه به مراتب کمتر و در عین حال کارآمدتر برخوردار است. در این زمینه، سازمان بهداشت جهانی و کشورهای پیشرو در قالب راهبردهای علمی و اختصاصی، ملاحظات و توصیه‌های لازم را به فدراسیون‌ها و سازمان‌های ورزشی در شرایط کووید-۱۹ به تفصیل بیان کرده‌اند. برای این منظور، تعیین چک‌لیست و لزوم رعایت ملاحظات ایمنی کنترلی به منظور بازگشایی مراکز ورزشی تحت شرایط ایمنی طرح کووید-۱۹ امری ضروری پیشنهاد شده است. بازگشایی استخرهای شنا حتی در مجمتع‌های مسکونی، رعایت فاصله فیزیکی ۵/۱ متری در دستورالعمل‌های تعیین‌شده، بازگشت به ورزش و تمرین، اجازه حضور تماشاگران در سالن‌های ورزشی با رعایت فاصله دو متر مربع و در صورت بلیت فروشی فاصله ۱۰۰ سانتی‌متر برای هر صندلی و در صورت عدم امکان رعایت فاصله دو متر مربع و صندلی ثابت؛ لزوم استفاده از ماسک به ویژه برای استفاده از بوفه، سرویس‌های بهداشتی ضروری گزارش شده است. بنابراین بازگشایی مراکز و باشگاه‌های ورزشی تحت پروتکل ایمنی کووید-۱۹ بلامانع اعلام شده است. تعطیلی فعالیت‌های ورزشی و منع ورزشکاران از انجام تمرینات روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه، به منزله از دست‌دادن آمادگی‌های جسمانی و روانی است. اتخاذ چنین رویکردی برای بستن اماکن ورزشی و ایجاد فشار به ورزشکاران برای ماندن در خانه راه حل مناسبی برای مقابله با این ویروس نیست. این شیوه برخورد، موجب افزایش احساس ترس و عدم اطمینان، آشفتگی و سردرگمی، درماندگی و ناکامی و دشوار شدن تثبیت هدف‌چینی اختصاصی نه تنها برای ورزشکاران نخبه و حرفه‌ای بلکه برای سایر افراد جامعه با هدف تندرستی ورزشی می‌شود. از سوی دیگر، محدودیت ایجاد شده سبب می‌شود تا با فرصت ترک خانه و امکان اجازه فعالیت، شدت تمرینات با کوتاه‌ترشدن زمان افزایش یافته و در نتیجه احتمال آسیب دیدگی بالا می‌رود. محدودشدن تعامل بین اعضای تیم، مربیان و سایر افراد جامعه، موجب تشدید اضطراب ورزشکاران می‌شود. این تهدید نه تنها برای وررزشکاران حرفه‌ای، بلکه برای مربیان و نیز سایر افراد جامعه نیز وجود دارد.
مسایل کلیدی
عامل کلیدی هر رویداد ورزشی برای سازمان بهداشت جهانی کووید-۱۹ در اجتماعات ورزشی، ابزارهای ارزیابی است. بر این اساس لازم است سه محور ملاحظه کلیدی، توضیحات و عوامل خطرزا و چک‌لیست نظارتی و کنترل در شش دسته‌بندی مورد توجه قرار گیرد. این دسته‌بندی شامل تعریف فعالیت‌های ورزشی کم خطر و پرخطر، تعیین فضاهای استاندارد، اماکن، تسهیلات، وضعیت دموگرافی(سن و سلامت)، تماس و ارتباط‌های خطرزا مورد توجه قرار گرفته و در ادامه توصیه‌های لازم به برگزارکنندگان فعالیت‌های ورزشی ارایه گردد.
اما مهم‌ترین مشکل در نظام تصمیم‌گیری فقدان دانش تخصصی مورد نیاز در شرایط مهم وحیاتی و اطلاعات جامع در تصمیم‌گیری‌ها است. به عبارت دیگر داده‌های علمی در تصمیم‌گیری‌ها دخیل نیست. به عنوان مثال، ملاک تصمیم‌گیری برای قراردادن مشاغل در گروه‌های چهارگانه متر و مقیاس عینی و علمی ندارد. زیرا مبنای این تصمیم نه میزان انتشار و استعداد ابتلای آن مکان به ویروس کووید-۱۹ و نه اهمیت آن در سلامت جامعه است. بر اساس گزارش‌های علمی، شاخص ابتلا و گسترش ویروس تحت تاثیر نوع فعالیت شغلی، فضا، مدت زمان فعالیت و خصوصیات دموگرافی است و بر اساس این دسته‌بندی ۱۶ گروه شغلی که بیشترین میزان شیوع ویروس را در جامعه دارند کماکان به انتشار ویروس می‌پردازند، اما تاوان آن را گروه‌های شغلی می‌پردازند که کمترین نقش را دارند. با این وجود، هیچ‌گونه راهبرد مشخصی از سوی متولیان سلامت و ورزش کشور در این زمینه ارایه نشده است. اصرار بر شعار بمان در خانه، نشانه فقدان راهبرد علمی برای توجه به سلامت جسمی و روانی جامعه است. از این رو پیشنهاد می‌شود تا با تشکیل کارگروه علمی با مروری بر نتایج گزارش‌های علمی در نشریات علمی معتبر جهانی، دستورالعمل‌های اختصاصی سازمان بهداشت جهانی و بهره‌گیری از راهبردهای اتخاذشده از سوی کشورهای مختلف، نسبت به اتخاذ هر چند دیرهنگام راهبردهای علمی ساماندهی ورزش حرفه‌ای و همگانی و سلامت مردم و نیز پیشگیری از پیامدهای کم تحرکی اقدامی عاجل صورت گیرد.
